याेनि खताना- महिला याैनिकतामाथिकाे दमन

नेचुरल्लीदीपक

याेनि खताना गरिने चलन विश्वका अफ्रिका, मध्यपूर्व तथा भारत लगायत अन्य देशहरुमा अझै पनि सामाजिक रुपमा विध्यमान रहेकाे देखिन्छ । याे प्रचलन अत्यन्त भयावह, पाश्विक तथा पीडादायक भएकाेले विश्व स्वस्थ सङ्गठन र विभिन्न राष्ट्रहरुले यसलाई प्रतिबन्धित गरेता पनि पूर्णरुपमा बन्द भैसकेकाे भने छैन । अङ्ग्रेजिमा यसलाई FEMALE GENITAL MUTILATION (FGM) भनिँदाे रैछ ।

कुमारित्व, सम्मान तथा पवित्रताकाे अाधारकाे रुपमा अझै यस प्रचलनलाई थुप्रै समाजमा अभ्यास गरिँदै अाइएकाे छ ।

गहिरिएर हेर्दा यााेाे प्रचलन महिला याैनिकतामाथि गरिएकाे एक क्रुर कुसंस्कारकाे अर्थमा बुझ्न सकिन्छ । सायदै काेही सामान्य मानिसले याे कार्यलाई सहज ढङ्गले स्विकार गर्न सक्ला । यस्ताे कार्ययकाे भिडियाे मात्र हेर्दा पनि हाम्राे अाँखा रसाउँछ । भर्खर जन्मेका बालिकादेखि १५ वर्षसम्मा किशाेरीहरुमाथि याे अत्यचार गरिँदै अाइएकाे छ ।

याेनि खतानालाई चार प्रकारले विश्व स्वस्थ सङ्गठनद्वारा विभाजन गरिएकाे छ;

१) प्रकार -१

भङ्गाकुर ( clitoris) तथा भङ्गाकुर माथिकाे भाग (prepuce) काटिन्छ । अति कम अवस्थामा मात्र prepuce काटिने गरिएकाे छ ।

२) प्रकार- २

यसमा प्रकार एककाे सबै भाग काटिन्छ र साथमा भित्रि भङ्गाेष्ठ (labia minora) पनि काटिन्छ ।

३) प्रकार - ३

प्रकार २ काे सबै भागकाे साथै बाह्य भङ्गाेष्ठ (labia majora) पनि काटिन्छ । र याेनिलाई सिलाइन्छ, पिसाब र महिनावारिकाे बेला रगत बग्ने सानाे प्वाल छाेडेर । अनि अावश्यकता परेकाे बेला खाेलिन्छ, जस्तै विवाहपछि याैन सम्बन्धकाे लाााागि ।

४) प्रकार- ४

यसमा फरक फरक काम गरिन्छ । केही भाग काट्ने वा छेँड्ने वा प्वाल पार्ने वा ताताे पानी प्रयाेग गर्ने, अादि-ईत्यादि ।

जे गरेता पनि अति पीडादायि याे बर्बक कार्यले विश्वभर करिब २० कराेड नारिहरुले जीवनभर कष्ठ सहन बाध्य भएका छन् । यसबाट महिलामा तत्कालिन तथा दीर्घकालिन असर पर्ने गरेकाे छ ।

१) तत्कालिन असर

. अत्यन्त पीडा

. अति रक्तश्राव

. मानसिक विषाद

. घाउमा सङ्क्रमण

. पिसाब फेर्न समस्या तथा याेनिमा सङ्क्रमण

. टिटानस लगायत अन्य भाइरस र एच.अाई.भिकाे सङ्क्रमण

२) दीर्घकालिन असर

. याैनसम्पर्काे बेला अति पीडा

. डर र चिन्ता

. लामाे र पीडादायि महिनावारि

. पिडादायि प्रसव, साथै अन्य समस्या

. याेनि फिस्टुला

.पिसाबमा दीर्घकालिन समस्या

यसरी घरेलु अाैजार प्रयाेग गरि गरिने याे अमानविय कार्य निर्मुल गर्न अति जरुरि भाकाे देखिन्छ । नेपालमा भए नभएकाे जान्न नसकिएकाे र प्रमाण नभएकाे अवस्था छ । साथै यस कार्यकाे स्वस्थमा कुनै फाइदा नहुने पनि विश्व स्वस्थ सङ्गठनले बताउँछ ।